برای یک بار هم که شده بیایم عوض بشیم تا محبوب بشیم باسه خدا

 ماه مبارک رمضان علاوه بر آثار و برکات فراوانی که دارد، تغییرات محسوسی را در نحوه زندگی ما مسلمان‌ها ایجاد می‌کند.

معمولا در این ماه جرم و جنایت کمتر می‌شود و مردم هم کمتر گناه می‌کنند و بیشتر مهربان هستند و به یکدیگر محبت می‌کنند.

اما اگرچه این یافته‌های معنوی دربرخی از مردم تأثیرات پایداری دارد لکن معمولا این تغییر رفتار‌ها در برخی از افراد جامعه دوامی ندارد و با پایان یافتن ماه رمضان پایان می‌پذیرد. تأثیر ماه مبارک رمضان در سبک زندگی موضوعی است که روان‌شناسی سلامت با نگرش به منابع اسلامی، روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، مبانی نظری مقیاس‌های دینی، معرفی مقیاس‌های دینی، مقیاس سنجش ما است .

مجموعه جهت‌گیری‌های کلی زندگی و نگرش‌هایی که وجود دارد، سبک زندگی (لایف استایل) هر فردی را تشکیل می‌دهد. نکته مهمی که در سبک زندگی وجود دارد این است که نمی‌توانیم این مسأله را مورد غفلت قرار دهیم که جهان‌بینی و نگرش‌های فرد در سبک زندگی او مؤثر است. 

باورها و ارزش‌های فرد نوع سبک زندگی را تشکیل می‌دهد و در حقیقت در این بحث علم روان‌شناسی مدعی است که می‌خواهد سبک زندگی را نشان دهد، ولی بدون کمک مکاتبی که جهت‌گیری‌های ارزشی را از آن‌ها اتخاذ می‌کنیم نمی‌توانیم سبک زندگی را اتخاذ کنیم.

 روان‌شناسی در این جهت به ما خیلی کمک می‌کند تا بتوانیم تحلیل دقیقی از ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی زندگی داشته باشیم و ببینیم که اجزای این سبک زندگی و عناصر و مؤلفه‌هایش چیست و دامنه آن تا کجا‌ها ادامه دارد؟، ولی جهت‌گیری‌های سبک زندگی و سمت‌و‌سوی آنرا خود روان‌شناسی به تنهایی نمی‌تواند تأمین کند.

یا باید آنرا از مکاتب فلسفی بشری اخذ کند یا از مکاتب الهی که در هر صورت نیاز به دلیل مستدلی دارد و به نظر ما بهتر است که جهت‌گیری‌های کلی را در سبک زندگی از مکاتب الهی مانند اسلام اخذ کنیم. 

 رمضان در سطح زندگی ما تأثیر بسیار و ویژه‌ای دارد و عادات ما را تغییر می‌دهد، حتی عادات غذایی ما که معمولا استوار‌ترین هنجارهای فرهنگی و فیزیکی هر کشوری است به واسطه ماه رمضان تغییر می‌کند.

 همچنین افراد به خصوص در فرهنگ ایرانی عادت دارند که شب‌ها را به طور مستمر می‌خوابند اما ماه رمضان این تأثیرگذاری را دارد که افراد از اوقات سحر استفاده کنند، این هم یکی از اثرات ماه رمضان است که می‌تواند در سبک زندگی مردم تغییر مثبت ایجاد کند. 

نکته سوم تغییر در عبادت و مناسک عبادی مردم در این ماه است، تأکید مردم و حضورشان در مساجد و اهتمامشان به نماز اول وقت در این ماه بیشتر می‌شود. این هم یکی از برکات ماه رمضان است که از نظر عبادی، بخشی از سبک زندگی که به رابطه انسان با خدا بر می‌گردد تغییر می‌کند.

همچنین در ماه رمضان جرم، انحراف و... به صورت معناداری نسبت به ماه‌های دیگر کمتر می‌شود، حتی نیروی انتظامی اعلام می‌کند که میزان جرم‌ها و آسیب‌های اجتماعی در ماه رمضان کاهش پیدا می‌کند. این عوامل نشان می‌دهد حتی افرادی که خلافکار هستند مقداری بیشتر حرمت ماه رمضان را نگه می‌دارند و در زندگی آن‌ها هم تغییر مثبت ایجاد می‌شود و یا کسانی که خلافکار نیستند، بیشتر خویشتن داری می‌کنند تا از جرم و جنایت و کار ناشایست بیشتر جلوگیری کنند.

 در لایه عمیق تری هم می‌توان تأثیر ماه رمضان را در سبک زندگی دنبال کنیم و آن تأثیرش در صفات و ملکات اخلاقی ماست؛ مردم نسبت به رفتارهایی که مخالف اخلاق است مانند دروغ گفتن، غیبت و... که از گناهان زبانی و اخلاقی است، دوری می‌‌کنند. بنابراین می‌توان گفت ماه رمضان فرصتی است که می‌تواند به صورت معناداری سبک زندگی ما را تغییر دهد. 

به نظرم باید به دو کار توجه شود تا این تغییرات مثبت استمرار پیدا کند. یک مطلب این است معرفت ما به این جنبه‌های رفتاری بیشتر شود، پس هرچه این رفتار‌ها و اعمال و جنبه‌های ظاهری از عمق معرفتی و انگیزشی بالاتری برخوردار باشد نفوذش در شخصیت ما بیشتر است و امر زمینه استمرارش را بیشتر می‌کند، یعنی اگر بدانیم که چرا این رفتار را انجام می‌دهیم زمینه استمرار آن بیشتر می‌شود و تضمین بیشتری در آن خواهد داشت. دوم این که استمرار و پیوستگی تغییرات رفتاری در کنار هم باشد، روان‌شناسان معتقدند کسانی که 30 یا 40 روز عامدانه و با آگاهی مستمرا کاری را انجام دهند و یا رفتاری را از خود نشان دهند می‌تواند زمینه یک عادت را در آن‌ها به وجود بیاورد، البته مشروط به اینکه بخواهیم این کار را ادامه دهیم و استمرار ببخشیم. مثلاً کسانی که موفق به قرائت قرآن هستند، قرائت حداقلی را در ماه‌های دیگر ادامه دهند.

 کسانی که موفق شده‌اند کارهای خلاف را انجام ندهند به تداوم بخشی این رفتار توجه کنند. علاوه بر این، اعمال روزه دار دارای بار معنوی است که نمی‌توان آن را محاسبه کرد، در روایات آمده است که «در ماه رمضان، شیاطین در غل و زنجیر هستند یا درهای آسمان‌ها و بهشت در این ماه به روی بندگان خدا باز است» این آثار معنوی مترتب شده بر ماه رمضان اقتضائات و امکان بیشتری برای اعمال صالح به وجود می‌آورد. 

هرچه رفتار‌ها و اعمال و جنبه‌های ظاهری از عمق معرفتی و انگیزشی بالاتری برخوردار باشد نفوذش در شخصیت ما بیشتر است و این امر زمینه استمرارش را بیشتر می‌کند، اینکه نسبت به عمل صالحی کم توجهی و گاه بی‌توجهی می‌‌شود به کمبود یا نبود عمق معرفتی رفتارهای عبادی باز می‌‌گردد.
یکی از راه حل‌ها این است که از کارهای گروهی استفاده شود. کارهایی که در جماعت و گروه‌ها انجام می‌شود، فعل آن انگیزه بیشتری برای ما ایجاد می‌کند. به همین دلیل نماز جماعت و یا کارهای دیگری که به صورت جمعی است جنبه‌های انگیزشی بیشتری دارد.

 با وجود اینکه مسائلی مانند ریاکاری و... ممکن است به وجود بیاید، ولی خود همراهی با جماعت یک جنبه انگیزشی را به وجود می‌آورد، به خصوص کسانی که در این گونه مسائل مبتدی هستند بیشتر موفق به عمل صالح شوند.

 نکته دیگر این است که ما از کمیت‌های کوچک باید شروع کنیم. مثلا فرض کنید اگر نمی‌توانیم یک جزء قرآن را در طی یک روز بخوانیم، می‌توانیم یک صفحه را بخوانیم. معمولا یکی از حیله‌های شیطان این است که کارهای خوب و پسندیده را برای ما بزرگ جلوه می‌دهد و با وجود اینکه می‌دانیم خوب است ولی موفق نمی‌شویم اما اگر از حجم کم و کارهای کوچک شروع کنیم می‌توانیم به تدریج خود را در انجام مقادیر بزرگ توانمند نشان دهیم. 

سوم اینکه خود را مقید کنیم، یعنی از روش‌هایی که گفته شده مثل نذر کردن، قسم خوردن یا عهد کردن به انجام عملی متوسل شویم. مثلا با خودمان عهد کنیم که اگر فلان کار را انجام ندهم خود را جریمه کنم، یک سری روش‌های رفتاری وجود دارد که می‌توانیم با خودمان قرار بگذاریم یا حتی از رفیقی کمک بگیریم تا بر کارهای ما نظارت داشته باشد تا کم کم این مسائل خیر و اعمال صالح، شاکله و شخصیت ما را بسازد.

موفق باشید ...