امر به معروف و نهی از منکر به وصف امیرالمومنین ...

امر به معروف و نهى از منکر را ترک نکنید. اگر چنین کردید، خداوند امر- زندگى و جامعه- شما را به اشرار مى سپارد و در آن صورت هرچه علیه آن تبهکاران دعا کنید، دعایتان مستجاب نمى شود.

امر به معروف و نهى از منکر در بسیارى از آیات شریفه قرآن، با تاکید و صراحت کامل از وظایف بسیار مهم گروهى از افراد جامعه شمرده شده است. به عنوان نمونه به این آیه مبارکه توجه کنیم: ولتکن منکم امه یدعون الى الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون [ آل عمران/ 104. برخى آیات دیگر در این باره عبارتند از: آل عمران/ 110، اعراف/ 157. ] باید از میان شما مسلمانان، گروهى دیگران را به خیر دعوت کنند و امر به معروف و نهى از منکر نمایند و البته آن گروه رستگار و نیکبخت هستند.

مردى به حضور حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم رسید و پرسید: کدام عمل برترین و بهترین اعمال است؟ آن چناب پاسخ داد: ایمان به خداوند. مرد پرسید: پس از آن کدام عمل بالاتر است؟ آن حضرت فرمود: پیوستن به خویشاوندان. دوباره پرسید: پس از آن؟ و حضرت جواب داد: امر به معروف و نهى از منکر.

سپس آن مرد پرسید: مبغوض ترین و بدترین کار نزد خدا کدام است؟ پیامبر پاسخ داد: شرک به خداوند. و پرسید: پس از آن کدام کار بدترین است؟ حضرت فرمود: گسستن از خویشاوندان و بالاخره پرسید: پس از آن چه؟ آن جناب جواب داد: امر به منکر و نهى از معروف! [ ان رجلا جاء الى رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم فقال له: اخبرنى بافضل الاعمال؟ فقال: الایمان بالله. قال: ثم ماذا؟ قال: صله الرحم. قال: ثم ماذا؟ قال: الامر بالمعروف و النهى عن المنکر. فقال الرجل: فاى الاعمال ابغض الى الله؟ قال' الشرک بالله. قال: ثم ماذا؟ قال: قطیعه الرحم. قال: ثم ماذا؟ قال: الامر بالمنکر و النهى عن المعروف. "بحارالانوار ج 97 ص 82". ]

حضرت امیرالمومنین در بیان اهمیت این مطلب فرمود: تمام اعمال نیک و همچنین جهاد در راه خدا، نزد کارى چون امر به معروف و نهى از منکر همچون کمتر از قطره اى در برابر اقیانوس است؟ [ و ما اعمال البر کلها، و الجهاد فى سبیل الله، عند الامر بالمعروف و النهى عن المنکر کنفثه فى بحر لجى. "بحارالانوار ج 97 ص 89". ]

غفلت از امر به معروف و نهى از منکر، پیامدهاى بسیار بدى دارد که به برخى از آنها اشاره مى کنیم.

پیامبر خدا فرمود: چه حال و روزى خواهید داشت آن زمان که زنان شما بدکاره شوند و جوانانتان فاسق گردند، و این مصیبت زاییده آن است که امر به معروف نکرده اید و نهى از منکر ننموده اید.

مردم عرض کردند: یا رسول الله! آیا چنان مصیبتى دامنگیر جامعه مى شود؟

حضرت فرمود: آرى، و از آن بدتر هم مى شود. چه حالى خواهید داشت آن زمان که به جایى مى رسید که به بدى و زشتیها امر مى کنید و از نیکیها بازمى دارید.

مردم با شگفتى بیشترى پرسیدند: به راستى چنان خواهد شد؟

و آن حضرت با تاسف فرمود: و بدتر از آن هم مى شود، و آن این که کارتان به جایى مى رسد که دیگر ناپسندیها و زشتیها را خوب و پسندیده مى بینید و خوبیها و پسندیده ها را زشت و نازیبا مى شمارید. [ کیف بکم اذا فسد نساوکم و فسق شبابکم، و لم تامروا بالمعروف و لم تنهوا عن المنکر؟ فقیل له: و یکون ذلک یا رسول الله؟ قال: نعم، و شر من ذلک، کیف بکم اذا امرتم بالمنکر و نهیتم عن المعروف. قیل یا رسول الله! و یکون ذلک. قال: نعم و شر من ذلک کیف بکم اذا رایتم المعروف منکرا و المنکر معروفا. "بحارالانوار ج 97 ص 74". ]

مهمترین و بدترین ثمره ى شوم ترک امر به معروف و نهى از منکر همان است که حضرت على علیه السلام از قول پیامبر نقل فرموده است، آن حضرت فرمود: تا زمانى که امر به معروف و نهى از منکر و نیز تعاون در انجام نیکیها در میان مردم رایج باشد، زندگى خوبى خواهند داشت، اما وقتى که این امور را ترک نمایند برکتها از زندگى ایشان محو مى شود و گروههایى از تبهکاران آنها بر گروه دیگر از نیکوکاران تسلط مى یابند و در آن صورت نیکان جامعه نه در زمین و نه در آسمان یار و یاورى نخواهند داشت. [ لایزال الناس بخیر، ما امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر، و تعاونوا على البر، فاذا لم یفعلوا ذلک نزعت عنهم البرکالت و سلط بعضهم على بعض و لم یکن لهم ناصر فى الارض و لا فى السماء. "بحارالانوار ج 97 ص 94". ]

عقوبت همگانى در ترک امر به معروف و نهى از منکر در بیاین روشن از حضرت على علیه السلام آمده است: هان اى مردم! خداوند عموم مردم را به خاطر گناه عده اى دیگر عذاب نمى کند، البته تا آن زمان که آن گروه گناهکار در خفا و پنهانى گناه کنند و عموم مردم از گناهان آنان آگاه نشوند. اما اگر گناهکاران آشکارا مرتکب منکر شدند و مردم خونشان به جوش نیامد و به مقابله با آن گناه برنخاستند عقوبت خداوند گریبان هر دو گروه را فرامى گیرد. [ ایها الناس! ان الله لایعذب العامه بذنب الخاصه اذا عملت الخاصه بالمنکر سرا من غیر ان تعلم العامه، فاذا عملت الخاصه المنکر جهارا فلم یغیر ذلک العامه استوجب الفریقان العقوبه من الله. "بحارالانوار ج 97 ص 75". ]

امام باقر علیه السلام در همین باره فرمود: خداوند به حضرت شعیب وحى فرمود که من صد هزار نفر از قوم تو را عذاب خواهم کرد، چهل هزار نفر از بدکاران و شصت هزار نفر از نیکوکاران.

جناب شعیب عرض کرد: خداوندا! بدکاران را شایسته است که عذاب مى کنى، اما نیکوکاران را چرا.

خداوند به حضرت شعیب وحى فرمود که من صد هزار نفر از قوم تو را عذاب خواهم کرد، چهل هزار نفر از بدکاران و شصت هزار نفر از نیکوکاران.

جناب شعیب عرض کرد: خداوندا! بدکاران را شایسته است که عذاب مى کنى، اما نیکوکاران را چرا؟

خداوند وحى کرد: عذاب نیکوکاران از آن روست که با گناهکاران سازش کردند و در مقابل گناه آنان نایستادند و از خشم و غضب من خشمگین و غضبناک نشدند. [ اوحى الله تعالى شعیب النبى علیه السلام: انى معذب من قومک مائه الف، اربعین الفا من شرارهم و ستین الفا من خیارهم. فقال: یا رب هولاء الاشرار، فما بال الاخیار؟ فاوحى الله عزوجل الیه: داهنوا اهل المعاصى، فلم یغضبوا لغضبى. "بحارالانوار ج 97 ص 93". ]

با وجود اینهمه تاکید بر امر به معروف و نهى از منکر، این کار بس مهم به عهده همه کس واگذار نشده است و گروهى خاص مامور به انجام آن هستند. چنانچه نقل است که از امام صادق پرسیدند: آیا امر به معروف و نهى از منکر بر همه واجب است؟ امام علیه السلام فرمود: خیر. پرسیدند: چرا بر هه واجب نیست؟ فرمود: این امر مهم بر عهده ى کسى است که توانمند باشد و مردم از او اطاعت کنند و همچنین به موارد معروف و منکر معرفت داشته باشد، آدم ناتوانى که خودش هم راه یافته نیست و نمى داند آیا به باطل امر مى کند یا از حق نهى مى نماید و یا برعکس، چگونه مى تواند عهده دار این مهم باشد؟ دلیل بر درستى این سخن هم در کتاب آمده است که مى فرماید:'باید چنان باشد که گروهى از شما مردم را به خیر و خوبى دعوت کنند، امر به معروف نمایند و نهى از منکر کنند.' 

این آیه شریفه به گروه خاصى دستور مى دهد که عهده دار این امر باشند. [ سئل عن الامر بالمعروف و النهى عن المنکرا واجب هو على الامه جمیعا؟ قال: لا، فقیل: و بم؟ قال: انما على القوى المطاع، العالم بالمعروف عن المنکر، لا على الضعفه الذین لایهتدون سبیلا، الى اى من اى یقول، الى الحق ام الى الباطل؟ و الدلیل على ذلک من کتاب الله قول الله عزوجل:'ولتکن منکم امه یدعون الى الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر' فهذا خاص غیر عام. "بحارالانوار ج 97 ص 93". ]

آخرین مطلب در این باب، آن است که امام صادق علیه السلام فرمود: امر به معروف و نهى از منکر فقط درباره دو گروه باید انجام گیرد: مومنى که با این کار به خود آید و جاهلى که نمى دانسته و بداند. اما درباره کسى که سرکش است و بى خبر و شلاق و شمشیر به دست دارد و گفتن سخن حق به او بى اثر، لزومى به امر به معروف و نهى از منکر نیست. [ انما یومر بالمعروف و ینهى عن المنکر مومن فیتعظ، او جاهل فیتعلم، فاما صاحب سوط و سیف فلا. "بحارالانوار ج 97 ص 75". ]

البته خداوند از زبان گروهى از بنى اسرائیل که گروه دیگرى را موعظه مى کردند، چنین مى فرماید: هنگامى که گروهى به آنان گفتند: چرا قومى را که خداوند هلاکشان مى سازد یا عذابش مى کند، موعظه مى کنید؟ در پاسخ گفتند: براى آنکه دیگر براى آنان نزد خدا عذرى نماند و شاید که پروا پیشه کنند. [ و اذا قامت امه منهم لم تعظون قوما الله مهلکهم او معذبهم عذابا شدیدا قالوا معذره الى ربکم و لعلهم یتقون. "اعراف/ 164". ]

موفق باشید ...