در راه خدا جهاد کنید به وصف امیرالمومنین ...

شما را درباره جهاد با مال و جان و زبان، سفارش مى کنم. فقط دو گروهند که- به راستى- جهاد مى کنند: امامى که هدایتگر است و کسى که فرمان از امام مى برد و به هدایت او اقتدا مى کند.

جهاد از ریشه جهد است که اصل این لغت یعنى مشقت و سختى. به این ترتیب هرگونه تلاش- که توام با سختى است- اگر موجب خشنودى خدا باشد، جهاد در راه اوست. در ذیل برخى امور را که از آنها با عنوان 'جهاد' نام برده اند، ذکر مى کنیم:

پیامبر خدا فرمود:

»» صبر در طاعت خدا، جهاد است. [ و الصبر على الطاعه جهاد. "بحارالانوار 16:73". ]

»» روزه در گرماى سخت، جهاد است. [ الصوم فى الحر جهاد. "بحارالانوار 257:93". ]

»» مبارزه با نفس جهاد اکبر است. [ قیل یا رسول الله ما الجهاد الاکبر ؟ قال: جهاد النفس. "بحارالانوار 182:19"]

حضرت على علیه السلام فرمود:

»» گفتگو و مباحثه ى علمى جهاد است. [ والعمل به "العلم" جهاد. "بحارالانوار 171:1". ]

»» عمل به آنچه مى دانیم جهاد است.

»» همسردارى نیکو براى زن جهاد اوست. [ جهاد المراه حسن التبعل. "بحارالانوار 99:10". ]

امام صادق علیه السلام فرمود:

»» پوشاندن سر امامان جهاد است. [ و کتمان سرنا جهاد فى سبیل الله. "بحارالانوار 64:2". ]

»» حج همان جهاد ضعیفان است. [ الحج جهاد الضعفاء و نحن الضعفاء. "بحارالانوار 12:96". ]

و بالاخره امام باقر علیه السلام فرمود:

»» کدام جهاد بالاتر و برتر از پاکدامنى و پاکیزه خورى است؟ [ و اى جهاد افضل من عفه بطن و فرج. "بحارالانوار 12:96". ]

در بیان اهمیت جهاد، نخست به ذکر چند آیه مى پردازیم:

یا ایها الذین آمنوا هل ادلکم على تجاره تنجیکم من عذاب الیم

- اى کسانى که ایمان آورده اید! آیا شما را به تجارتى دلالت کنم که شما را از عذابى دردناک نجات مى دهد؟

تومنون بالله و روسله و تجاهدون فى سبیل الله باموالکم و انفسکم ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون

- آن تجارت که شما از عذاب دوزخ مى رهاند همان است که- به خدا و رسول خدا ایمان مى آورید و با مال و جانتان در راه خدا جهاد مى کنید.- بى تردید- اگر بدانید، این- ایمان و جهاد- براى شما بهترین است.

یغفر لکم ذنوبکم و یدخلکم جنات تجرى من تحتها الانهار و مساکن طیبه فى جنات عدن ذلک الفوز العظیم

- از ثمرات و نتایج ایمان و جهاد آن است که- خداوند گناهانتان را مى بخشاید و شما را به باغهایى که نهرها از زیر آن جارى است و خانه هایى بس نیکو دارد، در بهشتى بین، وارد مى کند. این- بهشتى شدن- رستگارى و سعادت عظیمى است.

و اخرى تحبونها نصر من الله و فتح قریب و بشر المومنین. [ صف/ 13 -10. ]

- و ثمره ى دیگر جهاد که در این دنیاست- و شما آن را دوست مى دارید آن است که پیروزى و فتحى نزدیک، از جانب خدا نصیب شما مى گردد. و به این خاطر، اى پیامبر- مومنان را بشارت بده.

حضرت على علیه السلام در اهمیت جهاد مى فرماید: اما بعد- از حمد و ستایش خداوند- پس، به راستى که جهاد درى از درهاى بهشتى است که خداوند آن را براى اولیاى برگزیده و ویژه خویش گشوده است. جهاد، لباس و پوشش تقوا، زره بازدارنده و سپر محکم خداوند است.- از این رو- هر کس جهاد را به خاطرى دورى از آن ترک کند خداوند جامه مذلت و رداى گرفتارى بر او مى پوشاند. و با این خفت و خوارى، زبون و ذلیل هم مى شود و پرده جهل و بى خردى بر دلش مى افتد. با تباه کردن امر جهاد، حق از او روى مى گرداند و نکبت و بیچارگى گریبانش را مى گیرد و از عدل و دادگرى محروم مى ماند. [ اما بعد، فان الجهاد باب من ابواب الجنه، فتحه الله لخاصه اولیائه و هو لباس التقوى، و درع الله الحصینه، و جنته الوثیقه، فمن ترکه رغبه عنه البسه الله ثوب الذل و شمله البلاء، و دیث بالصغار و القماءه، و ضرب على قلبه بالاسهاب، ادیل الحق منه بتضییع الجهاد و سیم الخسف و منع النصف. "نهج البلاغه خطبه ى 27". ]

نکته ى مهمى که حضرت امیرالمومنین در وصیت خویش به آن اشاره مى فرماید آن است که جهاد منحصر در دو گروه است، امام هدایت و فرمانبردار و مطیع او. یعنى اگر فقط معناى لغوى جهاد مورد نظر باشد که همان سختى و مشقت است، مى تواند شامل حال کافران نیز باشد. آنها در مقابله و رویارویى با مسلمانان دچار سختى مى شوند، چنانچه مى فرماید: و لا تهنوا فى ابتغاء القوم ان تکونوا تالمون فانهم یالمون کما تالمون و ترجون من الله ما لایرجون [ نساء/ 104. ] در تعقیب و دستگیرى کافرانى که با شما مى جنگند سستى نکنید. اگر شما در این جنگ رنج و آسیب مى بینید، آنها هم رنج فراوان مى بینند- اما- شما از لطف و رحمت خدا امیدى دارید که آنها ندارند.

و یا آنکه مى فرماید: الذین منوا یقاتلون فى سبیل الله و الذین کفروا یقاتلون فى سبیل الطاغوت [ نساء/ 76. ] آنان که ایمان آورده اند در راه خدا مى جنگند و آنان که کافر شده اند در راه طاعوت مبارزه مى کنند.

مبارزه مومنان در راه خدا جهاد نامیده مى شود. اما تلاش و مقاتله کافران هر چند توام با سختى و ناراحتى است نه تنها هیچ ارزشى ندارد بلکه روز قیامت، و زر و گناه آن گریبان ایشان را مى گیرد: قل هل ننبئکم بالاخسرین اعمالا الذین ضل سعیهم فى الحیاه الدنیا و هم یحسبون انهم یحسنون صنعا اولئک الذین کفروا بآیات ربهم و لقائه فحبطت اعمالهم فلا نقیم لهم یوم القیامه وزنا [ کهف 103 و 104. ] اى پیامبر! به مردم بگو آیا شما را درباره ى زیانکارترین افراد از نظر عمل، آگاه کنم؟ همان کسانى که سعى و تلاش آنها در همین حیات دنیا گم و نابود شد و آنها مى پندارند که در حال انجام کار نیک هستند. ایشان کسانى هستند که به آیات پروردگار و لقاى او کافر شدند، بنابراین اعمال آنان نابود گشت و روز قیامت براى تلاشهاى آنان ارزشى قائل نخواهیم شد.

به این ترتیب روشن مى شود که تلاش و مجاهده و مقاتله، اگر زیر نظر و به دستور امام معصوم نباشد فاقد ارزش است.

این بحث را با نقل یک روایت به پایان مى بریم: راوى این روایت حضرت امام صادق است. آن جناب مى فرماید: عباد بصرى در راه مکه حضرت امام سجاد علیه السلام را ملاقات کرد، به آن حضرت عرض نمود: آیا جهاد و سختى آن را رها کرده اى و به حج و راحتى آن روى آورده اى؟ در حالى که خداوند مى فرماید:'خداوند جان و مال مومنان را مى ستاند و در عوض به آنها بهشت مى دد. همان مومنانى که در راه خدا مقاتله مى کنند...' [ توبه/ 111 و 112. ]

امام علیه السلام از او خواست آیه بعد را بخواند. در آیه بعد آمده است: 'آن مومنان همان کسانى هستند که توبه و عبادت مى کنند و غرق بندگى خدا مى شود و رکوع و سجود مى کنند. امر به معروف و نهى از منکر مى نمایند. حافظ حدود خدا هستند. به ایشان بشارت بده.' امام زین العابدین فرمود: اگر پیروانى این چنین یافتیم، البته جهاد با آنان از حج گزاردن برتر و بالاتر است. [ وسائل الشیعه ج 16 ص 33 به نقل از کافى. ]

موفق باشید ...