زکات به وصف امیرالمومنین ...

از خدا درباره ى زکات بترسید. زکات خشم خدایتان را فرومى نشاند.

نکته ى نخست آنکه نماز و زکات پیوسته قرین و همراه عنوان مى شوند. چنانچه از 30 آیه شریفه که در آنها از 'زکات' نام برده شده است [ البته در دو مورد زکات به معناى دیگرى به کار رفته است. کهف/ 81، مریم/ 26. ]13 آیه همراه با نماز آمده است. از حضرت امام رضا علیه السلام نقل است که فرمود: خداوند به سه چیز فرمان داده است که همراه با سه چیز دیگر است: خداوند به نماز و زکات- هر دو- فرمان داده است. پس هر کس نماز بگزارد اما زکات ندهد، نمازش را هم نمى پذیرند... [ ان الله عز و جل امر بثلاثه مقرون بها ثلاثه اخرى: امر بالصلاه و الزکاه. فمن صلى و لم یزک لم تقبل منه صلاته... "بحارالانوار ج 93 ص 12". ]

نکته ى دیگر آنکه حکم نماز و زکات با هم، پیش از تمام احکام . دیگر، از همان آغاز اسلام عنوان شده و واجب گشته بود.

نکته ى سوم آنکه در معناى زکات مى خوانیم: زکات از 'رشد و نمو' برگرفته شده است. چون اخراج زکات از مال، موجب مى شود تا برکت و زیادت در دارایى پدید آید و براى نفس آدمى نیز کرم و بخشش را نتیجه مى دهد. یا آنکه برگرفته از 'زکاء' است، به معناى طهارت و پاکى. 

چون زکات موجب مى شود تا دارایى انسان از ناپاکى و پلیدى پاک شود و نفس آدمى هم از لوث بخل و فرومایگى طاهر گردد. [ و الزکاه من 'زکا الزرع' اذا نما. فان اخراجها یستجلب برکه فى المال، و یثمر للنفس فضیله الکرم او من 'الزکاء' بمعنى الطهاره، فانها تطهر المال من الخبث و النفس من البخل. "تفسیر بیضاوى ج 1 ص 97". ]

آیه ى شریفه اشاره به این نکته دارد: خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزکیهم بها [ توبه/ 103. 'تطهرهم' من الذنوب او حب المال المودى بهم الى مثله... 'و تزکیهم بها' و تنمى بها حسناتهم و ترفعهم الى منازل المخلصین.

"تفسیر بیضاوى ج 2 ص 206". ] از اموال آنان صدقه- زکات- بستان- به این وسیله- طاهر و پاکیزه شان مى سازى- و یا رشد و نموشان مى دهى.

هر دو معنا در بیانى کوتاه و رسا از حضرت طاهره علیهاالسلام، آمده است: خداوند زکات را موجب پاکى جانها و رشد و نمو روزى قرار داده است. [ فجعل الله... الزکاه تزکیه للنفس و نماء فى الرزق. "احتجاج طبرسى ج 1 ص 99". ]

تعابیر دیگرى هم در آثار زکات آمده است که برخى از آنها را نقل مى کنیم:

- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: ... زکات اموال خود را بپردازید که جانهایتان پاک مى شود. [ و ادوا زکاه اموالکم طیبه بما انفسکم. "بحارالانوار ج 93 ص 13". ]

- حضرت على علیه السلام فرمود: دارایى خود را به وسیله ى دادن زکات حفظ و نگهدارى کنید. [ حصنوا اموالکم بالزکاه. "بحارالانوار ج 93 ص 13". ]

- و نیز فرمود: هنگامى که مردم زکات ندهند برکت از تمامى زراعتها و میوه ها و معدنها گرفته مى شود. [ اذا منعوا الزکاه، منعت الارض برکتها من الزرع و الثمار و المعادن کلها. "بحارالانوار ج 93 ص 15". ]

- پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: امت من تا زمانى که با یکدیگر دوستى کنند و امانتدار هم باشند و زکات بدهند ، پیوسته در خیر و خوشى پایدار مى مانند. اما اگر چنین نکنند به قحطى و سختى دچار مى شوند. [ لا تزال امتى بخیر ما تحابوا و ادوا الامانه و اتوا الزکاه. فاذا لم یفعلوا ذلک ابتلوا بالقحط و السنین. "بحارالانوار ج 93 ص 14". ]

سخن آخر آنکه زکات فقط منحصر به دارایى نمى شود. به روایتى از امام صادق علیه السلام در این باره توجه کنید:

»» زکات چشم، دیدن عبرت بین و چشم فروهشتن از شهوات است.

»» زکات گوش، شنیدن و گوش سپردن به دانش و حکمت و قرآن و فواید دین از حکمت و موعظت و نصیحت است. و نیز دورى جستن از هر آنچه که شنیدن آن برخلاف امورى است که برشمردیم مانند دروغ و غیبت و نظایر آن.

»» زکات زبان، نصیحت مسلمانان، بیدار ساختن غافلان، کثرت تسبیح و ذکر خداوند است.

»» زکات دست بخشش و دهش و سخاوت است و نیز به کار انداختن آن در نوشتن علوم دینى و بهره هایى که مسلمانان در اطاعت خدا از آن بهره مند شوند و همچنین دور داشتن دست از شرور و زشتکاریها.

»» زکات پا پیمودن راه است در زیارت صالحیهن، که از حقوق خداوند است. و نیز رفتن به مجالس ذکر و یاد خدا و اقدام براى اصلاح میان مردم و صله ى رحم و جهاد در راه خدا و خلاصه ى پیمودن هر راهى که صلاح دل و سلامت دین تو در آن است. [ بحارالانوار ج 93 ص 7. باب وجوب الزکاه و فضلها و عقاب ترکها. ]

موفق باشید ...